وکیل شرکت در معنای عام به وکیل پایه یک دادگستری گفته میشود که دانش‌آموخته حقوق و دارای مدرک پایه یک میباشد. او مانند سایر وکلای دادگستری نسبت به‌تمامی امور حقوقی و کیفری آگاهی دارد؛ ولی حرفه و تخصص خود را بیشتر در حوزه‌های مربوط به تجارت و مصادیق آن که شامل بحث شرکتهای تجاری میشود، گذاشته است.
مقدمه
شرکت تجاری نوعی شرکت است که به موجب قوانین تجاری و مالی برای انجام امور بازرگانی و بردن سود با سرمایه معین تشکیل میشود و باعث پیدایش شخصیت حقوقی می گردد. به عبارتی دیگر هرگاه دو یا چند نفر به منظور انجام امور تجاری با سهم بندی سرمایه و ترسیم نحوه تقسیم سود و زیان میان شرکا طبق مفاد قرارداد به تفاهم برسند فعالیت آنها یک شرکت تجاری را تشکیل داده است.
شرکت به معنای یک انجمن یا بنگاه است. که هم در قانون مدنی ایران وجود دارد و هم در قانون تجارت که با یک دیگر متقاوت می باشد. بنابر تعریفی که قانون مدنی ایران شرکت دارد شرکت عبارت است از اجتماع حقوق مالکان متعدد در شی واحد به نحو اشاعه یعنی هر یک از شرکا مالک آن چیزی است که آورده است که این تعریف در برگیرنده مشاعات(مال مشاع) نیز است.
از این رو در وکیل فردا پس از معرفی اجمالی از شرکت های تجاری به بیان اقسامآن و سپس تفاوت شرکت تجاری با شرکت مدنی خواهیم پرداخت.
تعریف شرکت تجاری
در قانون تجارت ایران با سکوت قانون گذار یا قوه مقنن تعریفی از شرکت تجاری نشده است در واقع در ماده 20 که فصل اول از باب سوم قانون تجارت با آن آغاز میشود صرفاً به بیان اقسام مختلف شرکت تجاری پرداخته و در مواد بعدی این قانون به تعریف مصادیق نام برده شده در ماده 20 قانون تجارت پرداخته است.
حقوق دانان در تعریف شرکت تجاری بیان داشته اند که ” شرکت تجاری نوعی شرکت قراردادی که به موجب قوانین تجاری و مالی برای انجام امور بازرگانی و بردن سود با سرمایه معین تشکیل میشود و باعث پیدایش شخصیت حقوقی میگردد.” به عبارتی به عملیات تجاری که ناشی از تودیع سرمایه شرکا که طبق قرارداد با تقسیم سود و زیان همراه است مشمول فعالیت شرکت تجاری می شود.
شرکت با موضوع تجاری شرکتهایی هستند که برای امور تجاری تشکیل می شوند به سان شرکتهای تضامنی، نسبی، مختلط و شرکت با مسئولیت محدود. ولی شرکتهایی نیز وجود دارد که فقط شکل آنها تجاری است و به صرف ظاهرشان تجاری تلقی می شوند چه موضوع آن ها تجاری باشد یا نباشد. مانند: شرکت های سهامی عام و خاص به عنوان مثال هر گاه فعالیت شرکت های سهامی امور مشرح در ماده 2 قانون تجارت باشد این نوع شرکت هم از لحاظ موضوع و شکل تجاری است اما اگر این شرکت برای فعالیت های مندرج در ماده 2 قانون تجارت تشکیل نشده باشد فقط از لحاظ شکل تجاری محسوب می شود.
اقسام شرکت ها
ماده 20 قانون تجارت قالب های شرکتی را تعیین کرده است.اما بعد تر بند 9 ماده 1 قانون سیاست های اصل 44 قانون اساسی آمده یک مورد را تحت عنوان شرکت تعاونی سهام عام اضافه کرده است اما به طور کلی همان هفت تقسیم بندی قانون گذار در ماده 20 قانون تجارت مورد بررسی قرار می گیرد.
شرکت های سهامی
در اصطلاح، شرکتی است که برای انجام امور بازرگانی تشکیل میشود و سرمایه ی آن متشکل از سهام هم‌ارزش یا تعداد یکسان سهام است.
بر اساس ماده ۱ اصلاحی قانون تجارت ایران مصوب ۲۴ اسفند ۱۳۴۷، شرکت سهامی به این صورت تعریف شده‌است:
“شرکت سهامی شرکتی است که سرمایه آن به سهام تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمی سهام آنها است.”
در شرکت سهامی، به شرکا در ازای آورده‌ای که به شرکت می‌آورند یا مبلغی که تعهد می‌کنند، سهام داده میشود. مجموع این سهام، سرمایه شرکت سهامی را تشکیل میدهد. سهم در معنای خاص، به معنای سهام شرکت سهامی و در معنای عام، هر حق ناشی از مشارکت یا حصه شریک است.
شرکت با مسئولیت محدود
شرکتی است که سقف مسئولیت مالی اعضا یا شرکای خود را دارایی‌های خود شرکت (و نه دیگر دارایی‌های شرکای شرکت) می‌داند؛ مثلاً در برابر پرداخت خسارت و زیان بیش از توان مالی شرکت یا ورشکستگی (هرچند که مراحل اداری و قانونی ورشکستگی انجام گرفته‌باشد)، و آن به مقدار سرمایه‌ای که سرمایه‌گذاران در آن سرمایه‌گذاری کرده یا تضمین کرده‌اند محدود شده‌است.
شرکت تضامنی
شرکتی است که تحت اسم مخصوصی برای امور تجارتی بین دو یا چند نفر با مسئولیت تضامنی تشکیل میشود و اگر دارایی شرکت برای تادیه تمام قروض شرکت کافی نباشد ٬هر یک از شرکا مسئول پرداخت تمام قروض هستند. در صورتی که نام برخی مالکان شرکت در نام شرکت آمده باشد، شرکت تضامنی محسوب میشود.[۱] شرکت تضامنی ساده‌ترین نوع از شراکت بر پایه کامن لا است، که برای امور تجارتی بین دو یا چند نفر، تشکیل میشود و در آن شرکاء فعالیت‌های مستمر و مستقل کارآفرینی را تحت نام یک شرکت اجرا می‌کنند. بنیانگذاران(سهام داران) در قبال کلیه بدهی‌های شرکت، شخصاً مسئولیت کامل دارند.
شرکت مختلط غیر سهامی
شرکتهای مختلط غیر سهامی، شرکتهایی هستند که برای امور تجاری و با یک یا چند نفر شریک ضامن و یک یا چند نفر شریک ضامن و یک یا چند نفر شریک با مسئولیت محدود و بدون انتشار سهام تشکیل می‌شوند
شرکت مختلط سهامی
در مقابل شرکتهای مختلط سهامی با یک یا چند نفر شریک ضامن و یک یا چند نفر شریک سهامی ایجاد می‌شوند. شرکا سهامی کسانی هستند که سرمایه آنها به صورت سهام درآمده و مسئولیت هر کسی بر اساس سهامی است که در شرکت وارد کرده‌است. اما مسئولیت شرکا ضامن در مقابل طلبکاران و روابط آنها با یک دیگر درست مشابه قوانین شرکت تضامنی محاسبه می‌شوند.
شرکت نسبی
مطابق ماده 183 قانون تجارت:” شرکت نسبی شرکتی است که برای امور تجارتی در تحت اسم مخصوص بین دو یا چند نفر تشکیل و مسئولیت هر یک از شرکا به نسبت سرمایه ای است که در شرکت گذاشته “
بنابراین شرکتی نسبی است که:
1.برای تشکیل و ثبت آن،حداقل حضور دو نفر شریک ضروری می باشد.
2. مسئولیت شرکا به نسبت سرمایه ای است که به شرکت آورده اند. بدین معنا که اگر شرکت نسبی منحل شده و دارایی شرکت برای پرداخت قروض شرکت کافی نباشد، مسئولیت هر کدام از شرکای شرکت به نسبت سرمایه آن ها در شرکت خواهد بود که به آن ، مسئولیت نسبی گفته می شود.
شرکت تعاونی تولید یا مصرف
شرکت تعاونی تولید طبق ماده 190 و 191 قانون تجارت شرکتی است که بین عده ای از صاحبان شناخته شده حرفه ها ، تشکیل می شود و شرکای شرکت مشاغل خود را برای تولید و فروش اشیا یا اجناس بکار می برند . لااقل دوسوم اعضای اداره کننده شرکت تعاونی تولید باید از شرکایی انتخاب شوند که حرفه آنها موضوع عملیات شرکت است .
اگر موضوع فعالیت شرکت تعاونی امور بازرگانی باشد ، شرکت تجاری است . در این صورت، شرکا باید، مطابق مقررات مربوط به ثبت شرکت تعاونی، شرکت مورد نظر خود را ثبت کنند.
طبق ماده 192 شرکت تعاونی مصرف شرکتی است که برای اهداف زیر تشکیل می گردد :
فروش اجناس لازمه برای مصارف زندگانی ، تقسیم نفع و ضرر بین شرکا به نسبت خرید هر یک از آنها .
نکته قابل توجه آنکه شرکا شرکت های تعاونی تولیدی موظف به گرفتن مجوز تشکیل از وزارت تعاون برای انجام فعالیت خود و موظف به گرفتن مجوز لازم از دستگاه های ذی ربط می باشند .
تقاوت شرکت مدنی با شرکت تجاری
- مهمترین تفاوت هایی که بین شرکت تجاری و شرکت مدنی وجود دارد از قرار ذیل می باشد:
- در شرکت مدنی موضوع شراکت ممکن است امور تجاری یا غیرتجاری باشد در حالی که بر خلاف شرکت های مدنی در شرکت تجاری موضوع فعالیت شخص حقوقی امور تجاری است.
- شرکت تجاری حتما باید با قصد سود بوردن تشکیل شود در حالی که در شرکت مدنی ممکن است به صورت غیرارادی ایجاد شود به همین علت در تشکیل آن وجود قصد و اراده شرکا لازم نیست
- مسئولیت شریک در شرکت تجاری بر حسب نوع شرکت میتواند به میزان سهم یا محدود به میزان سرمایه یا تضمین تمام سرمایه یا مختلط باشد اما مسئولیت شریک برخلاف شرکت تجاری در امور مدنی مسئولیت منفرد میباشد.
- شرکت مدنی اقامتگاه و تابعیت ندارد در حالی که بر خلاف شرکت مدنی اقامتگاه و تابعیت شرکت تجاری باید مشخص باشد.
- کلیه شرکتهای تجاری مطابق ماده 583 قانون تجارت دارای شخصیت حقوقی مستقل از شرکا تشکیل دهنده آن هستند اما در قانون مدنی الزاما بدین نحو نیست.
- مطابق ماده 412 قانون تجارت در مورد شرکتهای تجاری قواعد مربوط به ورشکستگی اجرا میگردد در حالی که شرکتهای مدنی مشمول قواعد اعسار میگردند مانند چیزی که در ورشکستگی شخص حقیقی تاجر و شخص معمولی رخ میدهد.
- به محض تشکیل شرکتهای تجاری یک شخصیت حقوقی ایجاد میگردد در حالی که در شرکتهای مدنی بدین شکل نیستد.
- در شرکتهای تجاری رای اکثریت به عنوان نظر جمع قابل اعمال است ولی در شرکت مدنی رای اکثریت شرکا بر خلاف شرکت تجاری اعتباری ندارد.
- شرکتهای تجاری دارای شخصیت جداگانه از شرکاء بوده و دارای حقوق کامل میباشند که در روابط آن با شرکا و یا اشخاص ثالث و طلبکاران شرکت و طلبکاران شخصی شرکا تاثیر دارد.